Wstęp
Gdynia jest miastem, które z powodzeniem łączy w sobie nowoczesność i tradycję. Nie inaczej jest w przypadku jej architektury, którą tworzą zarówno nowoczesne wieżowce, jak i historyczne budynki. W artykule przedstawimy najważniejsze informacje dotyczące tych ostatnich.
Pierwsze domy na terenie dzisiejszej Gdyni powstały już w XVII wieku, jednak rozwój miasta nastąpił dopiero po I wojnie światowej. W latach dwudziestych XX wieku rozpoczęto budowę Portu Wojennego oraz otaczającej go infrastruktury. Powstały m.in. warsztaty marynarki oraz koszary dla załóg statków.
Najważniejszym zabytkiem historycznym Gdyni jest Budynek Polskiej Żeglugi Morskiej (tzw. „Bałtyk”), który powstał w latach 1926-1927 według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego. Jest to imponująca siedziba armatora, która przypomina stylowe pałace nadmorskie ze swoją charakterystyczną białą elewacją oraz bogatym wystrojem wnętrza.
Innym ciekawym przykładem architektury historycznej jest Willa Erica Dahlberga (obecnie Muzeum Miasta Gdyni), wybudowana w latach trzydziestych XX wieku przez architekta Eugeniusza Szparkowskiego. Jest to piękny budynek w stylu modernistycznym, który pierwotnie był prywatną rezydencją szwedzkiego inżyniera.
Warto również wspomnieć o kamienicach przy ulicy Świętojańskiej, które zbudowano w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku. Są one przykładem secesyjnej i modernistycznej architektury mieszkalnej tamtych czasów.
W Gdyni znajduje się także wiele budynków sakralnych, m.in. kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej (tzw. „Katedra Marynarki Wojennej”), który powstał w latach 20-tych XX wieku oraz Kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy z lat 30-tych XX wieku.
Jak widać, architektura historyczna Gdyni jest bardzo różnorodna i warto poświęcić jej trochę czasu podczas zwiedzania miasta.
Gdynia – miasto młodej historii
Gdynia to jedno z najmłodszych miast w Polsce. Zostało założone w 1926 roku jako port handlowy, który miał konkurować z Gdańskiem i Tczewem. Początkowo Gdynia była niewielką osadą rybacką, jednak szybko stała się ważnym ośrodkiem gospodarczym i przemysłowym.
W czasie II wojny światowej miasto zostało poważnie zniszczone. Niemieckie wojska wycofując się podpalili wiele budynków oraz infrastrukturę portu. Po zakończeniu działań wojennych rozpoczęto odbudowę miasta i portu.
W latach 50-tych XX wieku Gdynia stała się ważnym centrum przemysłu stoczniowego, który trwał do końca lat 90-tych ubiegłego stulecia. Obecnie Gdynia to dynamicznie rozwijające się miasto, które skupia swoją uwagę na turystyce oraz rozwoju innowacyjnych technologii.
Architektura Gdyni – cechy charakterystyczne
Gdynia, nazywana perłą Bałtyku, to miasto o bogatej historii związanej z przemysłem morskim i portowym. Z powodu szybkiego rozwoju w latach 20. i 30. XX wieku oraz zniszczeń w czasie II wojny światowej, architektura miasta jest bardzo zróżnicowana i reprezentuje różne style.
Jedną z najważniejszych cech charakterystycznych architektury Gdyni jest modernizm, który dominował w okresie międzywojennym. Charakteryzuje się on prostotą formy oraz wykorzystaniem nowoczesnych materiałów takich jak beton czy szkło.
Kolejnym ważnym elementem architektonicznym są budynki secesyjne, które powstały na początku XX wieku. Wyróżniają się one dekoracyjnymi detalami takimi jak rzeźby czy ornamenty roślinne.
Innym ciekawym stylem występującym w Gdyni jest funkcjonalizm, który pojawił się po II wojnie światowej. Cechuje go praktyczność oraz minimalizm formy.
Niezwykle istotną rolę odgrywa także architektura lat 50-tych i 60-tych XX wieku nazywana socrealizmem (styl stalinowski). Wyróżnia się ona monumentalnymi budynkami oraz dekoracyjnymi elementami, takimi jak rzeźby czy reliefy. Charakterystyczny dla tego stylu jest także wykorzystanie cegły jako materiału.
W Gdyni warto zwrócić uwagę na wiele charakterystycznych obiektów architektonicznych, takich jak np. Budynek Polskiego Rejestru Statków, Dom Marynarza czy Hala Targowa. Każdy z nich reprezentuje inny styl i epokę w historii miasta.
Perły architektoniczne Gdyni – najpiękniejsze budynki miasta
Gdynia to nie tylko port i plaże, lecz również miasto pełne pięknych i interesujących budowli. Wśród nich znajdują się prawdziwe perły architektury, które zachwycają swoim stylem oraz historią. Poniżej przedstawiamy kilka z najciekawszych obiektów.
Budynek Polskiego Związku Żeglarskiego
Jeden z najbardziej charakterystycznych budynków w Gdyni powstał w 1935 roku według projektu Bohdana Lacherta. Budynek Polskiego Związku Żeglarskiego odznacza się minimalistycznym stylem modernistycznym oraz ciekawymi rozwiązaniami funkcjonalnymi, takimi jak przeszklone korytarze czy taras widokowy na dachu.
Budynek Urzędu Morskiego
Ten potężny budynek przy ulicy Adama Mickiewicza został zaprojektowany przez inżyniera Jana Kossowskiego i wybudowany w latach 20. XX wieku. Obecnie mieści siedzibę Urzędu Morskiego oraz Muzeum Marynarki Wojennej. Charakteryzuje go eklektyczny styl z elementami neorenesansowymi oraz secesyjnymi.
Kościół pw. Świętego Michała Archanioła
Najważniejszy kościół w Gdyni został wybudowany w latach 30. XX wieku według projektu architekta Mieczysława Kuźmy. Jego styl nawiązuje do tradycyjnej, polskiej architektury sakralnej z elementami neobaroku i klasycyzmu. Wewnątrz kościoła znajdują się m.in. piękne witraże oraz rzeźby przedstawiające świętych.
Budynek Teatru Muzycznego im. Danuty Baduszkowej
Ten nowoczesny teatr powstał na początku XXI wieku, a jego projektantem był Wojciech Rymarz. Budynek charakteryzuje się oryginalnymi, falistymi kształtami oraz przeszklonym foyer o widokiem na morze. Na uwagę zasługują również ciekawe rozwiązania akustyczne i technologiczne.
Dom Marynarza Polskiego
Budynek przy ulicy Świętojańskiej został zbudowany w 1934 roku według projektu Zdzisława Mączeńskiego jako miejsce noclegowe dla marynarzy i ich rodzin. Obecnie mieści hostel oraz restaurację, a jego fasada zachowała oryginalny charakter modernistyczny ze zdobieniami nawiązującymi do tematyki morskiej.
Kamienice przy ulicy Świętojańskiej – zabytki modernizmu
Ul. Świętojańska w Gdyni to miejsce, gdzie można podziwiać wiele interesujących budynków. Jednym z nich są kamienice, które powstały w okresie międzywojennym i do dziś zachwycają swoim stylem.
Te trzypiętrowe budynki zostały zaprojektowane przez architektów, którzy inspirowali się współczesnymi trendami europejskimi. Widać to przede wszystkim w formie elewacji oraz detalach dekoracyjnych.
Najważniejszą cechą kamienic przy ul. Świętojańskiej jest ich funkcjonalność. Każdy budynek składa się z kilku mieszkań o różnej powierzchni, co było niezwykle ważne dla szybko rozwijającej się Gdyni, potrzebującej nowych lokali mieszkalnych dla swoich mieszkańców.
Pomimo że minęło ponad 80 lat od czasu ich powstania, kamienice te nadal cieszą oko swoim wyglądem i stanowią ważny element dziedzictwa kulturowego miasta Gdynia.
Budynek Polskiego Rejestru Statków – przykład funkcjonalizmu
Budynek Polskiego Rejestru Statków w Gdyni to jedno z najważniejszych dzieł architektury funkcjonalistycznej w Polsce. Został zaprojektowany przez znanego architekta Bohdana Pniewskiego i wybudowany w latach 1931-34.
Jest to obiekt o charakterystycznym, nowoczesnym kształcie – składający się z dwóch wysokich brył (po pięć kondygnacji) połączonych pasażem. Budynek posiada wiele okien, które wpuszczają dużo światła do środka oraz elewacje wykończone jasnymi tynkami.
Pierwotnie był siedzibą Urzędu Morskiego oraz Państwowego Urzędu Hydrograficznego. W późniejszych latach mieściły się tu różne instytucje morskie i handlowe, a także biura projektowe.
Dziś jest to siedziba Polskiego Rejestru Statków – największej organizacji zajmującej się rejestracją statków handlowych na świecie. Budynek został przepięknie odrestaurowany i zachowano jego oryginalny styl oraz elementy dekoracyjne jak np. żyrandole czy balustrady schodów wejściowych.
Warto dodać, że budynek Polskiego Rejestru Statków jest wpisany do rejestru zabytków, co dodatkowo podkreśla jego wartość historyczną i kulturową.
Kościół pw. św. Katarzyny – neogotycka perła nadmorskiej architektury
Kościół pw. św. Katarzyny w Gdyni jest jednym z najpiękniejszych przykładów neogotyckiej architektury nadmorskiej Polski.
Został wybudowany w latach 1923-1930 według projektu Zdzisława Mączeńskiego, który inspirował się niemieckimi kościołami gotyckimi z XV wieku. Cały budynek został wykonany z cegły i kamienia, a jego wysokość wynosi około 44 metrów.
Wnętrze kościoła także zachwyca swoją urodą i bogactwem detali – m.in. znajdują się tam piękne witraże przedstawiające sceny biblijne oraz rzeźby i malowidła na sklepieniach.
Podczas II wojny światowej, gdy Gdynia była bardzo mocno bombardowana przez Niemców, kościół został doszczętnie zniszczony. Jego odbudowa trwała aż do lat 70., kiedy to odnowiono fasadę oraz wnętrze budynku.
Dziś Kościół pw. św. Katarzyny przyciąga wielu turystów nie tylko ze względu na swój historyczny charakter, ale również dzięki temu, że znajduje się w samym centrum Gdyni – jednego z najpiękniejszych i najbardziej popularnych miast nadmorskich w Polsce.
Muzeum Emigracji – nowoczesny budynek zbudowany w miejscu zabytkowej stoczni
Muzeum Emigracji w Gdyni to jedno z najnowszych muzeów miasta, które swoją działalność rozpoczęło dopiero w 2015 roku. Jednakże miejsce, gdzie dziś stoi ten nowoczesny budynek, ma już długą historię.
W tym samym miejscu znajdowała się kiedyś Stocznia im. Komuny Paryskiej – jedna z ważniejszych stoczni na Pomorzu i arenie całego kraju. Wielokrotnie zmieniała ona właścicieli oraz nazwy (m.in. Stocznia Francuska czy Stocznia Bałtycka), a jej historia kończy się na początku XXI wieku.
Po latach zastój teren ożył dzięki inicjatywie prezydenta miasta Wojciecha Szczurka, który postanowił wykorzystać nieużywany już grunt i przekształcić go w przestrzeń kultury i sztuki. Tak narodziło się Muzeum Emigracji – instytucja poświęcona historii emigracji Polaków ze szczególnym uwzględnieniem okresu powojennego.
Budynek zaprojektowany przez finlandzko-polskie biuro pracowni Kuryłowicz & Associates to nawiązanie do przeszłości tego miejsca oraz do tradycji stoczniowych. Charakterystyczne dla budynku są m.in. przeszklone elewacje, które nawiązują do stalowej konstrukcji kadłuba statku oraz duże ilości betonu – materiału, który zawsze był obecny w stoczniach.
Wnętrza muzeum to przede wszystkim nowoczesna ekspozycja poświęcona historii emigracji Polaków na całym świecie. Wyróżnia się ona interaktywnością i niebanalnym podejściem do tematu – zwiedzający mają okazję poznać losy ludzi, którzy w poszukiwaniu lepszego życia musieli zostawić swój kraj.
Muzeum Emigracji to nie tylko ciekawa instytucja kultury, ale także ważne miejsce pamięci narodowej i historycznej. Jego powstanie jest przykładem na to, jak można wykorzystać nieużytki takie jak opuszczone tereny fabryczne czy przemysłowe i odnowić je poprzez inwestycje w sztukę i kulturę.
Fokarium – przykład architektury postmodernistycznej
Fokarium w Gdyni to jedno z najważniejszych miejsc turystycznych miasta, ale także przykład architektury postmodernistycznej. Budynek został zaprojektowany przez Jerzego Skrzypczaka i Wiesława Kononowicza, a jego budowa rozpoczęła się w 1977 roku.
Charakterystyczną cechą fokarium jest jego forma – budynek przypomina namiot, który został postawiony na skarpie nad Zatoką Gdańską. Dach pokryty jest blachą falistą, a elewacja wykonana z betonu o różnym stopniu szorstkości. Cały obiekt ma kolor jasny beżowy i wydaje się idealnie wpisywać w otaczającą go roślinność oraz krajobraz morski.
Wnętrze fokarium również nawiązuje do swojej funkcji – czyli pomieszczenia dla zwierząt morskich. Przestrzeń główna przypomina basen ze szklanymi ścianami, dzięki czemu można podziwiać foki podczas ich karmienia lub zabawy. Na górze znajdują się tory do poruszania platformy widokowej po całym obiekcie.
Poza tym Fokarium posiada także inne pomieszczenia przeznaczone dla zwierząt: sale karantanny, punkty medyczne, magazyny oraz laboratoria. Wszystkie pomieszczenia są przestronne i zaprojektowane z myślą o zwierzętach, aby miały jak najlepsze warunki do życia.
Fokarium w Gdyni jest jednym z najbardziej charakterystycznych budynków w mieście. Jego forma i kolorystyka doskonale wpisują się w otaczającą go scenerię morską oraz roślinną. Budynek ten stanowi także przykład architektury postmodernistycznej – jego niebanalna forma i funkcjonalność pozostają niewzruszone przez czas.
Znaczenie architektury Gdyni dla historii i kultury miasta
Gdynia to miasto, które powstało w wyniku decyzji polskiego rządu o budowie portu, który miał stanowić alternatywę dla gdańskiego. W latach 20 XX wieku rozpoczęto intensywne prace nad zagospodarowaniem terenów na potrzeby nowego portu oraz przyległych obszarów miejskich.
Ważnym elementem procesu urbanizacji było zaprojektowanie odpowiedniej architektury, która miała wpisać się w ideę funkcjonalnego i nowoczesnego miasta. Za projektowanie wielu budynków odpowiadał zespół architektów pod kierownictwem Bohdana Lacherta.
Budynki zrealizowane przez ten zespół to nie tylko przykład doskonałej jakości technicznej czy estetycznej, ale również ważny element historii i kultury miasta. To właśnie dzięki nim Gdynia stała się symbolem nowoczesności Polski przedwojennej.
Jednym z najważniejszych dzieł tego okresu jest siedziba Polskiego Rejestru Statków – budynek ukończony w 1937 roku według projektu Zygmunta Plater-Zyberka. Charakterystyczna fasada oraz wyjątkowe detale architektoniczne przyciągają uwagę turystów i mieszkańców do dziś.
Innym godnym uwagi budynkiem jest Dom Marynarza – zaprojektowany przez Wacława Heppena i zrealizowany w latach 30. XX wieku. Przez wiele lat był to ważny ośrodek kulturalny miasta, a jego wnętrza zdobią unikalne malowidła i rzeźby.
Ważną rolę odegrała również architektura mieszkaniowa – osiedla zrealizowane w Gdyni na początku XX wieku to przykłady doskonałego projektowania funkcjonalnego miejskich przestrzeni zamieszkania.
Znaczenie architektury dla historii i kultury miasta nie ogranicza się do wymienionych wyżej obiektów – każde nowe dzieło wpisujące się w tradycję modernistycznej szkoły architektonicznej tworzonej w Gdyni przedwojennej ma swoją wartość historyczną oraz estetyczną.
Podsumowanie
W Gdyni znajdują się wiele historycznych budynków, które przetrwały lata i są dzisiaj cennymi zabytkami. Wśród nich można wymienić Pałac w Orłowie, który jest jednym z najpiękniejszych obiektów na Kaszubach. Z kolei Kamienica przy ulicy Świętojańskiej 30 to budynek z charakterystycznym secesyjnym wystrojem fasady.
Nie sposób nie wspomnieć o Dworze Artusa, który jest symbolem miasta i jednym z najstarszych budynków w Gdyni. To tu odbywają się ważne uroczystości i spotkania kulturalne.
Kolejny ważny obiekt to Budynek Poczty Głównej, który powstał na początku XX wieku jako jeden z pierwszych w mieście. To tutaj przez lata mieszkańcy mogli wysyłać i odbierać swoją korespondencję.
Ostatnim budynkiem wartym uwagi jest Teatr Muzyczny imienia Danuty Baduszkowej, którego historia sięga lat 60-tych XX wieku. Obecnie teatr ten prezentuje spektakularne przedstawienia muzyczne oraz operowe dla tysięcy widzów.
Zarówno dla mieszkańców jak i turystów warto poznać historię tych wyjątkowych miejsc i podziwiać ich architektoniczne piękno.